W cyklu, w którym pokazuję Wam anatomię książki, z bliska przyjrzeliśmy się już okładce, kartom tytułowym, materiałom wprowadzającym, tekstowi głównemu i ilustracjom, tabelom oraz przypisom rzeczowym i objaśniającym, tuż po Wielkiejnocy w ramach Tygodnia z bibliografią i przypisami omówiłem klasyczną bibliografię i przypisy oraz inne konwencje bibliograficzne. Dziś pora na zakończenie cyklu „Anatomia książki” — przyjrzymy się materiałom informacyjno-pomocniczym i uzupełniającym. Wskakujcie!
Przypisy, tabele, ilustracje, aneksy i bibliografia stanowią materiały uzupełniające, czyli bezpośrednio nawiązujące do tekstu głównego, bez których nie może on istnieć. Dlatego właśnie nazywają się uzupełniającymi. Natomiast materiały informacyjno-pomocnicze to słowniki (najczęściej zastosowanych terminów lub terminów obcych), wykazy (skrótów, znaków, tabel, ilustracji), spisy treści (polsko- i obcojęzyczne), streszczenia i abstrakty obcojęzyczne oraz indeksy (osób, pojęć, nazw geograficznych itp.).
Każdemu z tych elementów będziemy się jeszcze wspólnie przyglądać w przyszłości (a niektórym poświęciłem już sporo miejsca). Dzisiaj więc pokrótce wskażę kilka wybranych kwestii istotnych głównie dla składu.
Przypisy umieszczamy na dole strony (przypisy dolne) lub w osobnej partii tekstu (przypisy końcowe), razem z aneksami i bibliografią załącznikową, które zawsze będą znajdować się po tekście głównym, a przed materiałami informacyjno-pomocniczymi.
Materiały informacyjno-pomocnicze umieszcza się po tekście głównym, choć spis treści może znaleźć się po kartach tytułowych. Poszczególne elementy informacyjno-pomocnicze zwykle składa się pismem mniejszym od tekstu głównego. W przypadku wydawnictw wielotomowych często tego typu materiały umieszcza się tylko raz, w pierwszym lub ostatnim tomie — wówczas dotyczą one całości. Inna praktyka edytorska każe umieszczać jednakowe materiały informacyjno-pomocnicze w każdym z tomów.
Jeśli w tekście występuje więcej niż dziesięć wymagających rozwiązania skrótów, sporządza się ich wykaz. Niezależnie jednak od tego, czy wykaz skrótów zamieszczamy, czy też nie, dobrą praktyką jest rozwiązywanie skrótu w przypisie w miejscu jego pierwszego pojawienia się w książce. Skróty w wykazie należy szeregować alfabetycznie. Warto też pamiętać, że nie objaśnia się skrótów niebudzących wątpliwości i powszechnie przyjętych.
Jeśli tabele stanowią istotny element książki, należy sporządzić ich wykaz. Każda z jego pozycji zawierać będzie numer i tytuł tabeli oraz jej źródło i numer strony. Jeśli tabela umieszczona jest na wklejce, podajemy numer strony poprzedzającej wklejkę. Analogicznie postępujemy z ilustracjami (podajemy wówczas także autora ilustracji).
Streszczenia i spisy treści w obcych językach umieszczamy na końcu, szeregując je według języków. Obecnie najczęściej to angielski, ale jeszcze ćwierć wieku temu były to rosyjski i francuski.
Natomiast spisy treści i indeksy to temat na osobny wpis, kilka wpisów, a może tydzień? Wypatrujcie informacji już niedługo!