[Anatomia książki] Przypisy rzeczowe i objaśniające

Po tygodniowej przerwie wraca cykl, w którym pokazuję Wam anatomię książki. Skoro omówiliśmy już tekst główny i tabele, a wcześniej okładkę, strony tytułowe i materiały wprowadzające, dziś przyjrzyjmy się po raz pierwszy przypisom.

Możemy wyróżnić trzy grupy przypisów: bibliograficzne, objaśniające (nazywane słownikowymi) i rzeczowe. W tym wpisie omówię dwie ostatnie grupy oraz poruszę kwestię odnośników, by przypisami bibliograficznymi zająć się — wraz z bibliografią i zasadami składu przypisów — już niebawem.

Przypisy rzeczowe to odwołania do tekstu głównego, zazwyczaj spójnie z nim połączone, ale z jakichś przyczyn nierozważane w tekście głównym — omówienia, dygresje i komentarze. Stosuje się w nich takie same wyróżnienia, jak w tekście głównym, a ponieważ stanowią tekst ciągły, rozpoczyna się je wielką literą i kończy kropką (bo są to normalne zdania).

Jeśli wszystkie przypisy pochodzą od autora, nie oznacza się ich autorstwa. Będzie to jednak konieczne w przekładach, edycjach specjalnych i krytycznych lub publikacjach redagowanych, gdzie autorstwo przypisów rzeczowych powinno być zasygnalizowane przy zastosowaniu skrótów (przyp. aut. — przypis autora, przyp. tłum. — przypis tłumacza, przyp. red. — przypis redakcji / redaktora, przyp. ed. nauk. — przypis edytora naukowego). Można także zrezygnować z oznaczania przypisów autorskich, sygnalizując tylko przypisy niepochodzące od autora tekstu.

W przypadku przypisów objaśniających objaśniany wyraz najczęściej rozpoczyna się małą literą, choć są także edytorzy, którzy wpisują go takiej postaci, w jakiej znalazł się w tekście głównym (czyli: jeśli był napisany wielką literą, to tak jest w przypisie). Z tego też względu przypisu słownikowego nie kończymy kropką. Objaśniany wyraz wyróżnia się dziś najczęściej przez złożenie kursywą, dawniej — rozstrzelenie. W przypadku wyrazów i zwrotów obcojęzycznych podajemy skrót języka, z jakiego słowo pochodzi.

Warto też kilka chwil poświęcić odnośnikom. W pracach z dużą liczbą przypisów stosuje się odnośniki liczbowe, składane w indeksie górnym w obrębie tekstu głównego i w indeksie górnym bądź normalnie w partii przypisów. Ważne, by nie stosować w nich nic poza liczbami, zwłaszcza nawiasów (chyba że liczba z nawiasem i bez nawiasu to dwa osobne wzory odnośników zastosowane ze względu na potrzebę dużego różnicowania) Jeśli jednak przypisów jest mało, można zastosować odnośniki gwiazdkowe, wówczas pierwszy przypis na danej stronie oznaczany jest jedną gwiazdką, drugi — dwiema, a trzeci — trzema. Nie zaleca się jednak oznaczać odnośnikami gwiazdkowymi większej liczby przypisów. Gdy potrzeba większej liczby przypisów w obrębie strony, stosuje się wówczas odnośniki stworzone ze znaków — kolejno! — *, , , §, //, .

Dla różnicowania przypisów autorskich i redakcyjno-edytorskich można również zastosować kombinację odnośników liczbowych i gwiazdkowych. Należy wówczas pamiętać, że odnośniki gwiazdkowe dotyczyć będą tych przypisów, których jest mniej, a w partii przypisów znajdą się nad przypisami oznaczonymi liczbami.

Oczywiście ważne, by obraną konwencję odnośników i przypisów stosować konsekwentnie w całej publikacji. Pamiętajmy też, że w tekście głównym odnośniki umieszczamy przed znakami interpunkcyjnymi, a jedynie w przypadku cudzysłowu i nawiasu zamykającego oraz znaku zapytania mamy do wyboru, czy odnośnik postawić przed, czy za znakiem — co z reguły zmienia kontekst i możliwości przypisu. Jeśli odnośnik stawiamy po zakończonym kropką skrócie, nie ponawiamy już kropki po odnośniku.

Cykl „Jak jest zrobiona książka?” tworzę w oparciu o publikacje z zakresu historii książki, edytorstwa, składu, druku i typografii. Tworząc dzisiejszy wpis, czerpałem z Typografii typowej książki Roberta Chwałowskiego (Helion, [Gliwice] 2002) oraz własnego doświadczenia i obowiązującej praktyki edytorskiej.

Podaj dalej!

Facebook
Twitter
LinkedIn
Polityka prywatności
© WIELE KROPEK 2017‒2021

Skontaktuj się ze mną!

Błąd: Brak formularza kontaktowego.