Badania nad czytelnością tekstów, jak zauważają autorzy Pierwszej pomocy w typografii, prowadzone są od trzeciej dekady ubiegłego wieku, jednak prawie wcale nie bada się czytelności liczb. Tymczasem w niektórych krojach pisma, zwłaszcza złożonych małą wielkością, łatwo pomylić 3 i 5 lub 6 i 8. Warto więc przyjrzeć się działaniu cyfr i zapisowi liczb.

Jak działają cyfry?

W typografii wyróżniamy dwa rodzaje cyfr. Pierwszy typ stanowią cyfry wersalikowe, zwane też zwykłymi lub majuskułowymi, które mają tę samą wysokość, odpowiadającą wersalikom, czyli wielkim literom danego kroju pisma. Natomiast cyfry z wydłużeniami górnymi i dolnymi to cyfry mediewalowe, nazywane także nautycznymi lub minuskułowymi. Mają one przypominać małe litery.

Wewnątrz tekstu cyfry nautyczne, którymi składamy liczby, działają jak małe litery, co upłynnia proces czytania:

Cyfry wersalikowe działają natomiast podobnie jak pogrubienie, składane nimi liczby są więc wyróżnieniem aktywnym:

Zapis liczb

Warto pamiętać o kilku zasadach grupowania liczb, które zapewniają ich lepszą czytelność. I tak: numery telefonów stacjonarnych podawane są po dwie cyfry, idąc od końca numeru, a numer kierunkowy zapisuje się często w nawiasie. Zamiast odstępów można stosować dywizy, czyli krótkie kreski (ale już nie — na przykład — kropki!):

Numery rachunków bankowych podajemy z odstępami po pierwszych dwóch a następnie każdych czterech cyfrach, kody pocztowe zapisujemy z dywizem (krótką kreską) po pierwszych dwóch cyfrach. Liczby czterocyfrowe i krótsze zapisujemy bez odstępów, natomiast dłuższe — grupujemy w zapisie po trzy cyfry, idąc od końca, rozdzielając grupy spacjami (znów nie kropkami, apostrofami itd.):

Podczas ręcznej korekty tekstu warto pamiętać, że w przeciwieństwie do pojedynczych liter, które w łatwy sposób zmieniamy za pomocą znaku zmiany litery, błędne cyfry w liczbach poprawiamy wyłącznie poprzez przekreślenie całej liczby, nie zaś pojedynczej cyfry:

Najważniejsze jednak jest to, by składając cyfry i liczby, odpowiednio dobierać wielkość i krój pisma — dzięki temu zminimalizujemy ryzyko błędnego odczytania którejś z cyfr (a w konsekwencji całej liczby, numeru telefonu czy konta).

Dzisiejszy wpis przygotowałem, korzystając z reguł dotyczących posługiwania się cyframi i liczbami zawartych w Pierwszej pomocy w typografii. Poradniku używania pisma Hansa Petera Willberga i Friedricha Forssmana, który w przekładzie Marka Szalszy wydała gdańska oficyna słowo/obraz terytoria.